Czym jest refluks i skąd się bierze? Poznaj przyczyny i objawy!

Refluks żołądkowo-przełykowy – słyszymy o nim coraz częściej, ale co tak naprawdę oznacza ten medyczny termin? Choć może brzmieć nieco skomplikowanie, dla wielu osób to codzienna dolegliwość, która objawia się pieczeniem w przełyku, kwaśnym posmakiem w ustach i ogólnym dyskomfortem po jedzeniu. Czy to coś, czego można się pozbyć? Skąd się bierze refluks i jakie są jego przyczyny? Zanurzmy się w temat, aby lepiej zrozumieć, z czym mamy do czynienia.

Czym tak naprawdę jest refluks?

Refluks, czyli pełna nazwa: choroba refluksowa przełyku, to dolegliwość, która występuje, gdy kwas żołądkowy cofa się do przełyku. Żołądek produkuje kwas solny, który jest niezbędny do trawienia pokarmów, jednak ten kwas jest również bardzo drażniący dla tkanek, które nie są przystosowane do jego kontaktu. Przełyk to rura łącząca gardło z żołądkiem, i choć ma mechanizmy obronne, nie jest przygotowany na stałe narażenie na działanie kwasu.

W normalnych warunkach na styku przełyku i żołądka znajduje się mięsień zwieracz dolny przełyku, który działa jak bariera. Otwiera się, gdy połykamy jedzenie, a następnie zamyka się, zapobiegając cofaniu się treści żołądkowej. Kiedy jednak ten zwieracz nie działa prawidłowo, kwas może przemieszczać się z powrotem do przełyku, co wywołuje refluks. I właśnie wtedy pojawiają się znane objawy, takie jak zgaga.

Dlaczego pojawia się refluks?

Przyczyn refluksu może być wiele, ale generalnie wszystko sprowadza się do problemów z funkcjonowaniem mięśnia zwieracza dolnego przełyku. To on jest odpowiedzialny za utrzymywanie kwasu żołądkowego tam, gdzie jego miejsce – czyli w żołądku. Kiedy ten mechanizm zawodzi, kwas zaczyna się cofać i stąd pojawia się problem.

Nie bez znaczenia są także inne czynniki, które mogą osłabiać zwieracz przełyku lub zwiększać produkcję kwasu żołądkowego. Do najczęstszych przyczyn należą niewłaściwa dieta, nadmierna masa ciała, stres czy nawet nieodpowiednie nawyki życiowe, takie jak palenie papierosów. Zbyt duża ilość tłustych, smażonych potraw, alkoholu czy kofeiny może znacząco wpłynąć na nasilenie objawów. Co ciekawe, czasem nawet noszenie zbyt obcisłych ubrań może powodować ucisk na brzuch, co zwiększa ryzyko cofania się kwasu.

Warto również zwrócić uwagę na ciąże. U kobiet w ciąży często dochodzi do refluksu, co jest związane zarówno z naciskiem rosnącej macicy na żołądek, jak i ze zmianami hormonalnymi, które mogą rozluźniać mięśnie zwieracza.

Objawy, które trudno zignorować

Refluks daje o sobie znać na wiele sposobów, choć najczęściej kojarzy się z uczuciem pieczenia w klatce piersiowej – zgagą. To charakterystyczne pieczenie, które zaczyna się w dolnej części klatki piersiowej, a czasem nawet promieniuje w górę w kierunku gardła. U niektórych osób może dojść do tzw. regurgitacji, czyli cofania się treści żołądkowej do gardła, co daje kwaśny lub gorzki posmak w ustach.

Zgaga to jednak tylko jeden z możliwych objawów. Inni mogą doświadczać bólu w klatce piersiowej, który bywa mylony z objawami zawału serca. Możliwe jest także wystąpienie problemów z przełykaniem, tzw. dysfagii, gdy odczuwamy trudność w przesuwaniu pokarmu przez przełyk. Niektóre osoby skarżą się również na suchy kaszel, chrypkę czy uczucie „guli w gardle”, które pojawia się zwłaszcza po jedzeniu lub w nocy.

Objawy refluksu bywają także bardzo mylące. Czasem mogą nasilać się po spożyciu posiłku, w pozycji leżącej, a także podczas wysiłku fizycznego. Dlatego, jeśli odczuwasz te symptomy regularnie, warto zgłosić się do lekarza, aby potwierdzić, czy to rzeczywiście refluks.

Jakie są czynniki ryzyka refluksu?

Niekiedy refluks jest efektem stylu życia, ale równie często może mieć związek z predyspozycjami genetycznymi. Osoby z nadwagą są szczególnie narażone. Nadmiar tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha może zwiększać ciśnienie na żołądek i prowadzić do refluksu. Podobnie osoby prowadzące siedzący tryb życia, które rzadko podejmują aktywność fizyczną, mogą częściej doświadczać problemów trawiennych, w tym refluksu. Niekorzystne są również niezdrowe nawyki żywieniowe, jak jedzenie na szybko, w pośpiechu, lub spożywanie zbyt dużych porcji na raz. W takich przypadkach żołądek zostaje nadmiernie obciążony, co sprawia, że kwas łatwiej dostaje się do przełyku.

Nie bez znaczenia jest także stres, który może nasilać objawy refluksu, ponieważ pod jego wpływem układ trawienny działa mniej efektywnie. A do tego dochodzą inne czynniki, jak spożywanie alkoholu, palenie papierosów czy nadmierne picie kawy. Wszystkie te elementy mogą prowadzić do osłabienia mięśnia zwieracza i nasilać refluks.

Kiedy refluks staje się problemem przewlekłym?

Refluks od czasu do czasu może przytrafić się każdemu, zwłaszcza po ciężkim posiłku czy w stresujących sytuacjach. Jednak kiedy objawy pojawiają się regularnie, warto zwrócić na nie uwagę. Przewlekły refluks, który występuje częściej niż dwa razy w tygodniu, może prowadzić do tzw. choroby refluksowej przełyku (GERD). W takim przypadku cofanie się kwasu żołądkowego może powodować poważne uszkodzenia przełyku, a w skrajnych sytuacjach nawet prowadzić do rozwoju powikłań, takich jak przełyk Barretta – stan przednowotworowy.

Długotrwałe narażenie przełyku na działanie kwasu może prowadzić do zapalenia błony śluzowej przełyku. Prowadzi także do powstawania owrzodzeń, a w skrajnych przypadkach nawet do rozwoju raka przełyku. Dlatego tak ważne jest, aby nie bagatelizować objawów refluksu i w porę podjąć odpowiednie leczenie.

Jak radzić sobie z refluksem?

Wielu pacjentów z refluksem znajduje ulgę w zmianie stylu życia. Unikanie ciężkich, tłustych i ostrych potraw, ograniczenie spożycia alkoholu i kawy, a także zmniejszenie porcji posiłków może pomóc w kontrolowaniu objawów. Zaleca się również jedzenie posiłków na kilka godzin przed snem, aby dać czas na trawienie i zmniejszyć ryzyko cofania się kwasu.

Jeśli jednak zmiany w stylu życia nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, warto skonsultować się z lekarzem, który może zalecić odpowiednie leczenie farmakologiczne. Leki na refluks mają na celu zmniejszenie produkcji kwasu w żołądku, co z kolei minimalizuje ryzyko cofania się kwasu do przełyku. W bardziej zaawansowanych przypadkach refluksu, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi ulgi, lekarz może rozważyć zabieg chirurgiczny, który wzmocni funkcję mięśnia zwieracza dolnego przełyku.

Podsumowanie

Refluks to dolegliwość, która dotyka coraz większą liczbę osób, ale na szczęście istnieją skuteczne sposoby na kontrolowanie jego objawów. Ważne jest, aby zwrócić uwagę na sygnały, jakie daje nam nasze ciało, i w porę podjąć działania. Wprowadzenie zdrowych nawyków żywieniowych, redukcja stresu i unikanie czynników ryzyka to kluczowe elementy w walce z refluksem.